الف ) تغییرات مربوط به مادر

چند روزی است که قاعدگی شما به تأخیر افتاده است . پس از انجام آزمایش حاملگی به شما مژده می دهند که حامله هستید. بله آزمایش حاملگی شما مثبت است !

از این به بعد احتمالاً متوجه تغییراتی در خودتان می شوید ( شاید هم از قبل شده بودید ). در طی چند هفته اوّل حاملگی شما ممکن است تغییرات روحی و جسمی مختلفی را تجربه نمایید . ممکن است دچار هیجان ، اضطراب ، خوشحالی ، انتظار و ... شوید .

در این حین نیز به علت افزایش سطح هورمونهای استروژن و پروژسترون ، که سیکل قاعدگی شما را کنترل می کنند ، ممکن است احساس خستگی و بی حالی نمایید . ممکن است از سر درد و سرگیجه نیز رنج ببرید . سعی کنید تا می توانید استراخت کنید . انرژی شما دوباره برمی گردد .

احتمالاً از زیادی بزاق دهانتان ناراحت می شوید ولی این امر نیز کاملاً طبیعی است . برخی از خانم ها بسیار خوش شانس هستند و در این مدت از تهوع و استفراغ حاملگی بیخبرند . اما بسیاری از این نعمت بی بهره اند و از همان اوایل بارداری ، از تهوع و استفراغ ، مخصوصاً صبحگاهی ، شکایت دارند . این مشکل نیز منشأ هورمونی دارد . البته علت آن صد در صد ثابت نشده است . برخی آنرا به افزایش سطح هورمون های استروژن و پروژسترون نسبت داده اند ، چرا که برخی از خانمهایی که قرصهای جلوگیری از بارداری ( که دارای همین هورمونهاست ) نیز مصرف می کنند همین حالت تهوع و استفراغ نیز پیش می اید . ولی بیشتر آن را به یکی از هورمون های جفت (HCG) مربوط می دانند چرا که بارداری های چند قلو ( که جفت و هورمونهای ان بیشتر است ) و یا در پدیده ای به نام مول (بچه خوره ) که جنینی در کار نیست ولی جفت و هورمونهای آن بسیار زیاد هستند ، تهوع و استفراغ بسیار شدیدتر دیده می شود . عوامل روحی – روانی نیز نقش دارند

در صورتی که فقط در حد یک تهوع صبحگاهی محدود باشد ، معمولاً احتیاج به درمان ندارد و با رعایت این نکته معمولاً تقلیل می یابد و یا از بین می رود . صبحها قبل از برخواستن از رختخواب ، یک تکه نان خشک و یا بیسکویت شور میل کنید ( در همان حالت خوابیده ) ، بعد از چند دقیقه در رختخواب بنشینید و سپس از جا بلند شوید . بسیاری از خانمها از این روش نتیجه مثبت گرفته اند .

اگر تهوع و استفراغ در طول روز ادامه دارد بهتر است علاوه بر توصیۀ قبلی ، رژیم غذایی نیز رعایت شود . به این ترتیب که از غذاهای چرب و پر ادویه خودداری شود ، غذا به دفعات زیاد تر و حجم کم تر میل شود ، غذاهای خشک بیشتر مصرف شود و نوشیدنیهای خنک میل شود . می توانید به توصیه های مادربزرگها نیز عمل کنید ( البته دستوراتی که ضرری برای شما و جنینتان ندارد ) ، مثلاً گنجشک کباب شده و از این قبیل دستورات غذایی و یا مواد غذایی غنی از ویتامین B12 مانند ماهی تُن ، موز ، کشمش ، تخمۀ آفتاب گردان و فندق ، بسیاری از آنها مفید واقع می شوند .

بستن مچ بند دور مچ دست با استفاده از روش طب فشاری می تواند در کاهش و حتی از بین بردن تهوع و استفراغ بسیار مؤثر باشد .

در صورتی که دفعات استفراغ بیشتر از 4-3 بار در روز باشد حتماً باید جبران آب و املاح بدنتان صورت گیرد که این کار معمولاً با تزریق سرم صورت می گیرد ( البته با دستور ماما یا پزشکتان ) .

استفراغ های حاملگی معمولاً در انتهای دو ماهگی به اوج خود می رسند و در انتهای سه ماهگی از بین می روند . در این مورد باید به بهداشت دهان و دندان بسیار توجه شود چرا که خوردن غذا و مواد شیرینی به دفعات مکرر در روز ، استفراغ و افزایش حالت اسیدی دهان در حاملگی ، همگی می توانند باعث پوسیدگی دندانها شوند . بنابراین مسواک زدن ، استفاده از نخ دندان و مراجعه به دندان پزشک ضروری است .

بسیاری از خانمها از همان اوّل بارداری از سوزش سر دل  شکایت دارند ، علت اصلی آن شلی دریچۀ بین معده و مری است که باعث برگشت اسید معده به مری می شود . برای کم کردن آن به دستورات زیر عمل کنید :

ü     مقدار غذایتان کم باشد ولی دفعات آن زیاد .

ü     از مصرف غذاهای محرک مثل پر ادویه و چرب و یا قهوه اجتناب کنید . بر خلاف تصور عموم ، مصرف شیر می تواند وضعیت را بدتر کند .

ü     ماست ، بادام خام و ذرت بو داده می توانند سطح اسید معده را کاهش دهند و در نتیجه احساس سوزش را کم کنند .

ü     به آرامی غذا تناول کنید و بلافاصله پس از غذا نخوابید و حتی خم نشوید .

ü     حداقل 2 ساعت قبل از خواب چیزی نخورید .

ü     موقع خوابیدن سرتان را بالاتر از بدنتان قرار دهید ( برای مثال از دو بالش استفاده کنید ) .

ü     طبق دستور ماما یا پزشکتان می توانید از شربت معده استفاده کنید .

ü     سیگار نکشید و نزدیک افراد سیگاری قرار نگیرید .

ü     برخی افراد از جویدن آدامس سود می برند ، اما برخی بدتر می شوند .

ü     از پوشیدن لباسهایی که به معده فشار می آورند اجتناب کنید .

ü     بلافاصله پس از صرف غذا مقدار کمی سرکۀ سیب بنوشید . این کار به هضم سریع تر غذا کمک می کند .

ü     طبق دستورات طب فشاری ، نقطه ای بر روی شکمتان ( حدود 4 انگشت بالاتر از ناف ) پیدا کنید به مدت ده دقیقه با دو انگشت ، فشارهای متناوب ده ثانیه ای وارد نمایید . بسیاری از این روش سود می برند .

ü     صبح خود را با نوشیدن آب نصف لیمو ترش در یک فنجان آب داغ شروع کنید . می توانید عسل هم به آن اضافه کنید .

در حدود 12 هفتگی حاملگی ، اندازۀ رحم شما تقریباً دو برابر می شود و شروع به فشار به مثانه شما می کند . به همین دلیل است که به دفعات بیشتری ادرار می کنید و مرتب احساس دفع ادرار دارید . البته این احساس زیاد دوام ندارد و با بزرگتر شدن رحم و خروج آن از لگن و وارد شدن آن به شکم ، فشار رحم از روی مثانه برداشته می شود و احساس تکرر ادرار برطرف می شود ( البته دوباره در هفته های آخر ظاهر می شود ) .

هر ماه که پیش می روید ، خط کمرتان بیشتر محو می شود و پستانهایتان بزرگتر و حساس تر می شوند ، چون مجاری غدد شیری شروع به بزرگ شدن می کنند ( این تغییرات در زنانی که دچار تغییرات پستانی قبل از هر قاعدگی می شوند ، بیشتر بروز میکنند ) . ممکن است متوجه شوید که وریدهای روی پستانها ( رگهای آبی رنگ ) واضح تر شده اند ، چرا که جریان خون پستانها بیشتر شده است .

تغییرات مربوطبه جنین

ماه اول : قلبی بصورت یک خراش

چند هفته قبل از اینکه جنین بخود شکل بگیرد ، یعنی دارای چهره ، قلب ، دست و پا گردد ، نطفه شبیه یک صفحه بسیار کوچک است .

سلولهائی که نطفه را تشکیل می دهند به سه لایه تقسیم میشوند که از همین سه لایه ساختمان بدن ایجاد می گردد . لایه خارجی سازنده پوست ، موها ، ناخن ها و سیستم اعصاب ( نخاع و مغز ) . لایه میانی سازنده عضلات ،  استخوان بندی ، قلب و رگهای خونی است و بالاخره لایه داخلی به ساختن شش ها ، لوله گوارش وغدد آن می پـردازد .

تمام این اعضاء بوسیله یک مرکز فرماندهی که در میان لایه داخلی و و خارجی قرار دارد برنامه ریزی می شود . هشت روز این برنامه ریزی بطول می انجامد . در سیزدهمین روز بارداری ، نطفه تغییر شکل می دهد و بصورت بیضی در می آید . از میان این بیضی سیستم اعصاب شروع به رشد می کند .

از شانزدهمین روز ، سیستم قلب پدیدار می گردد . این سیستم از دو شاهرگ خونی تشکیل یافته و با اینکه شکل واقعی قلب را هنوز پیدا نکرده ولی ضربانش مانند قلب عادی است .

در حوالی بیست و یکمین روز بارداری است که نطفه شکل اولیه جنین را بخود میگیرد . در ماه اوا، نطفه 5 میلیمتر اندازه دارد . در قسمت جلو انحنای سر ، یک زاویه قائمه با پشت تشکیل میدهد . روی شکم ، یک خراش به چشم میخورد که همان قلب می باشد و در این جسم بدون چهره و دست و پا ضربان خود را به آرامی بگوش میرساند .

در ابتدای این مرحله ، اعضاء بدن مثل بازوها و پاها پدیدار می شوند ولی بسیار کوچک هستند . خطوط چهره شکل میگیرد و ابتدا چشم ها پدیدار میشوند .

در این مدت سیستم اعصاب هم رشد میکند . پوسته جمجمه بقدری حساس است که به راحتی میتوان مویرگهای خونی را درون آن مشاهده کرد . پنجمین هفته به پایان می رسد . سر جنین بطرف شکم خم شده و قلب را می پو شاند ، کمی پایین تر بند ناف پدیدار میشود . اندازه نطفه 7 میلیمتر است . هشت روز بعد ، پانزده میلیمتر می شود و باز هم نطفه بیشتر روی خود خم می شود . در این مرحله سوراخهای بینی ، گوش ، چانه ، گردن شکل گرفته و سر جنین از سینه اش قابل تشخیص می گردد. از زمانی که گردن قابل تشخیص شود ، سینه جنین رشد بیشتری خواهد کرد . روی شکم ، خراش دیگری به چشم میخورد که مربوط به کبد است . ستون فقرات شکل می گیرد ، به طولش افزوده می شود و از پهنا نیز رشد می کند . بازوها به بلندی پاها می باشند ، کم کم چین های بازو و زانو قابل تشخیص می شوند .

چند روز بعد ، با رسیدن هفتمین هفته بارداری ، انگشت های پا و دست مشخص می شوند . خط های کف دست و کف پا شکل می گیرند. روی صورت جنین ، چشمها قابل تشخیص هستند ولی فاصله شان از یکدیگر از حد طبیعی بیشتر است .

لوله گوارش با بوجود آمدن معده تکمیل میشود . درون لثه ها جوانه های دندان های شیری کاشته می شوند . در پایان هفته هفتم استخوان بندی شروع می شود ، و تا پایان بلوغ ادامه می یابد . در طی پانزده روز ، صد و ده استخوان شکل می گیرد . سر جنین به بالا متمایل می شود و سینه اش در حالت قائم قرار می گیرد . حالا جنین دو سانتی متر اندازه دارد.

دستهایش را بصورت مشت کرده به روی شکم قرار می دهد ، پاهایش خم شده است و درون مایع رحم شناور می باشد .

هشتمین هفته به پایان می رسد ، اندازه جنین سه سانتی متر است و وزنش یازده گرم ولی تمام اعضاء حیاتی در وجودش شکل گرفته اند .

دو ماه اول مرحلۀ پایه ریزی اعضاء بدن بشمار میروند و هفت ماه بعدی مرحله تکمیل و رشد این اعضاء می باشد .

ماه سوم : آمادگی تارهای صوتی برای فریاد

دختر یا پسر ؟ در ماه سوم بارداری ، آلت تناسلی پدیدار می شود ولی جنسیت طفل در همان ابتدای شکل گرفتن نطفه مشخص بوده است . غیر از این مسئله ، تارهای صوتی نیز در این ماه شکل می گیرند ، البته طفل تا هنگام تولد قادر به ایجاد صدا نمی باشد . بعد از خارج شدن از محیط مایع رحمی و ورود به محیط هوای آزاد است که طفل اولین فریاد را میزند ، در این شش ماه ، تارهای صوتی ، مراحل تکمیلی را طی می کنند تا قادر به ارتعاش شوند .

چشم ها به یکدیگر نزدیک می شوند ، پلک ها بوجود می آیند و کاملاً چشم ها را می پوشانند تا انها بدون خدشه ای قادر به رشد باشند .

 شکل لبها مشخص تر می شود . پیشانی برآمده است و سوراخ های بینی فاصله بسیاری دارند . گوش ها نیز مانند دو سوراخ کوچک هستند .

بازوها بیشتر از پاها رشد می کنند و بلند تر می شوند . کبد رشد قابل ملاحظه ای می کند . کلیه ها پدیدار می شوند . روده ها به یکدیگر می پیچند و رشد می کنند . اولین پورزهای مو پشت لب ها و چشم ها می روید .

عضلات و مفصلها نیز رشد میکنند . جنین حالا قادر به حرکت است . البته حرکتش بسیار ضعیف می باشد و مادر متوجه آن نمی شود . جنین می تواند به آرامی دستهایش را تکان دهد ، انگشتان را مشت کند ، سرش را بچرخاند و دهان را باز کند .

در پایان سومین ماه بارداری ، قد جنین ده سانتیمتر و وزنش 45 گرم می باشد . طی چهار هفته قد جنین سه برابر و وزنش چهار برابر شده است . طی ماه های آینده ، مهمترین رشد مر بوط به استخوانها می شود .

معاینات ماهیــانه

اولیّن ملاقات شما با ماما یا پزشکتان قاعدتاً طولانی ترین آنهاست . احنمالاً شامل موارد زیر می باشد :

J تاریخچه پزشکی شما و حتی همسر شما ، شامل اطلاعاتی از حاملگی های قبلی ، نوع زایمان قبلی ، بیماریهای خانوادگی هر دو شما ، عادات هر دو ( مانند سیگار کشیدن ) که ممکن است روی حاملگی و یا سلامت جنین تأثیر بگذارند .

J یک معاینۀ جسمی داخلی و خارجی که سلامت کلی شما را بررسی می کند .

J کنترل فشار خون و وزن ( بطور معمول افزایش وزن در انتهای سه ماهۀ اوّل حدود 5/1 کیلوگرم می باشد . البته بسیاری از خانمهای باردار به علت استفراغهای این دوره ، افزایش وزن نداشته و حتی کاهش وزن نیز داشته اند ) .

J تعیین تاریخ احتمالی زایمان ، که بر طبق اولیِن روز آخرین قاعدگی تان محاسبه می شود .

J آزمایشات که شامل آزمایش ادرار و خون و پاپ اسمیر می باشد . ماما یا پزشک شما ممکن است سونوگرافی را نیز توصیه کند ، هم برای تعیین سن دقیق حاملگی و هم برای تعیین تعداد جنین .

      در این ملاقات و ملاقات های بعدی شما باید هر گونه سؤال و مشکلی که در ارتباط با حاملگی خود دارید با ماما یا پزشکتان در میان بگذارید .